DÊ

Tên khoa học Capra sp.

Thuộc họ Sừng rỗng Bovidae.

Mô tả: Dê Việt Nam có hình vóc nhỏ, chỉ c-ao chừng cm, mình dẹp, chân nhỏ, lông nhiều màu sắc, tai đứng, sừng hơi cong nhọn đưa về phía sau, dài từ 8-15cm thỉnh thoảng có con sừng nhú hơi cong về phía trước. Dê đực mình ngắn, vạm vỡ, to hơn dê cái, đầu cổ và sống lưng có thuôn dài cứng, chùm râu cằm rậm, sừng dài, khi già có thể xoắn lại, dê cái trông đều đặn hiền hậu.

Phân bố: Dê được nuôi từ lâu đời, có thể phát triển ở tất cả các vùng, nhất là trung du và miền núi. Dê đực 2-3 tuổi đã có khả năng sinh sản, dê cái 4-5 tháng đã  có khả năng sinh sản nhưng tốt nhất là nên đợi 7-8 tháng, dê cái 5-6 tuổi nên cho nghỉ đẻ, tốt nhất là nghỉ dê đẻ vào thời kỳ 2-4 năm. Một dê đực có thể phục vụ cho 30-50 dê cái. Nếu ít đực quá thì dê sinh sản kém, dê đực chóng hỏng, nhưng nếu nhiều đực thì lại hại cái và tốn công nuôi đực vô ích.

Hầu như tất cả các bộ phận của con dê được dùng làm thuốc. Gần đây có nơi nấu cao dê hoặc chỉ dùng xương, hoặc dùng cả thịt lẫn xương để nấu cao dê toàn tính.

Công dụng:

Tiết dê: máu dê vừa chảy ra cho ngay vào rượu 400 lắc đều, ngày uống 20-40ml rượu này làm thuốc bổ huyết, chữa choáng váng, Chóng mặt Đau lưng. Theo tài liệu cổ, tiết dê có tác dụng giải độc của những chất độc thuộc kháng vật.

Thịt dê: Theo tài liệu cổ thịt dê có vị ngọt, tính rất nóng, không độc vào 3 kinh tỳ, vị và can, có tác dụng trợ dương, bổ tinh huyết, dùng chữa ho lao, gầy yếu, phụ nữ sau khi đẻ gầy yếu, khí hư, cạn sữa, huyết hôi đều dùng được. Dùng thịt tươi nấu chín cùng với một số vị thuốc khác như Xuyên khung, mỗi ngày dùng từ 40-60g.

Gan dê: Chữa những trường hợp can phong hư nhiệt, mắt mờ đỏ, sau khi khỏi sốt bị mờ mắt. Mỗi ngày ăn 30-60g nấu chín ma ăn, dùng riêng hay phối hợp với một số vị thuốc khác.

Tinh hoàn dê: Trị thận yếu, tinh hoạt. Ngày dùng 25-30g ngâm rượu uống.

Dạ dày dê: Chữa gầy yếu, ăn vào bị nôn mửa. Ngày uống 20-30g.