Còn có tên là xộp xộp, trâu cổ, vẩy ốc, bị lệ, bị lệ thực.
Tên khoa học Ficus pumila L.
Thuộc họ dâu tằm Moraceae.
A. Mô tả cây
Cây xộp là một loại cây leo trên đá, hoặc trên các cây cổ thụ lớn, có thể dài tới 5-10m. Đường kính thân có thể lên tới 1cm, vỏ thân xù xì có từng đốt dài ngắn không đều. Ở đốt mọc ra các rễ, có hai loại cành, những cành không mang hoa có lá nhỏ, dài 0.6-2.5cm, hình như vẩy ốc do đó còn có tên vẩy ốc. Cành mang hoa có lá to và dày, dài 2.5-10cm, rộng 1.5-4cm, mép nguyên, mặt lá ráp. Thân và lá non khi bẻ có nhựa mủ trắng. Hoa nhiều, đơn tính, đế hoa lõm. Quả thực ra là một loại quả giả vì cấu tạo bởi một đế hoa lõm hình chén, miệng khép kín, ở giữa có một lỗ thủng con, quả dài độ 4cm, đường kính độ 3cm. Trong quả giả có nhiều hạt, hạt có màu lục, lúc chín có màu đỏ, có nhiều nhựa mủ trắng. Mùa quả tháng 8-9.
B. Phân bố, thu hái và chế biến
Cây mọc hoang ở các tỉnh ở Việt Nam, đồng bằng cũng như miền rừng núi. Cây xộp cho các vị thuốc sau.
1. Quả: Bị lệ thực, lương phấn quả, vương bất lưu hành Fructus Fici Pumilae là quả bổ dọc phơi khô. Có khi nhúng vào nước sôi một phút rồi mới phơi khô cho dễ bảo quản hơn.
2. Cành mang lá phơi khô, bị lệ lạch thạch đằng
Có khi người ta dùng cả lá và nhựa mủ
C.Thành phần hoá học
1. Trong vỏ quả có tới 13% chất Gôm. Thủy phân chất gôm này cho glucoza, frucoza và arabinoza.
2. Trong thân và lá có một ít ancaloit
D. Công dụng và liều dùng
Quả xộp là 1 vị thuốc nhân dân từ lâu đời. Các sách cổ thần nông bản thảo, bản thảo cương mục đều có ghi.
Theo tài liệu cổ và kinh nghiệm nhân dân, quả xộp là một vị thuốc bổ, chữa được Di tinh, liệt dương, Đau lưng, lị lâu ngày, thoát giang, tắc tia sữa.
Có thể làm mứt để ăn.
Liều dùng: Ngày uống 3-6g. có thể uống tới 20-30g dưới dạng sắc hoặc chế thành cao mà ăn.
Cành và lá chữa mụn nhọt, thông đại tiểu tiện, tiêu độc, lợi sữa.
Ngày dùng 8-16g dưới dạng thuốc sắc hoặc nấu cao
Đơn thuốc có quả xộp
Thuốc bổ chữa đau xương đau người
1. Cao quả xộp: Quả xộp thái nhỏ nấu vơi nước, lọc bỏ bã, cô đặc thành cao. Ngày uống 5*10g chữa các chứng đau xương, đau người của người già, còn làm thuốc bổ, thuốc điều kinh, giúp sự tiêu hóa.
2. Rượu bổ chữa Di tinh liệt dương: Cành lá 100g, đậu đen 50g, ngâm vào 250ml rượu, trong 10 ngày lọc lấy rượu mà uống. Khi uống có thể pha thêm đường làm thuốc bổ, chữa Đau lưng,đau người Di tinh, liệt dương. Ngày uống 10-30ml
