BÁN CÂY XÀ SÀNG

Còn gọi là  cây giần sàng.

Tên khoa học Cnidium monnieri (L.) Cuss. (Selinum momnnieri L.)

Thuộc họ Hoa tán Umbelliferae.

Tên giần sàng vì cụm hoa trông từ trên xuống giống cái giần hay cái sàng gạo, Người xưa nói vì rắn hay nằm lên trên và ăn hại cây này do đó gọi tên là xà sàng (xà là rắn, sàng là giường).

Người ta dùng xà sàng tử (Fructus Cnidii) là quả phơi hay sấy khô của cây xà sàng.

A. Mô tả cây

Cây xà sàng là một loại cỏ cao từ 0,4-1m. Thân có vạch dọc. Lá hai lần xẻ lông chim, chiều rộng của thuỳ 1-1,5mm. Cuống lá dài 4-8cm. Có bẹ lá ngắn. Hoa mọc thành tán kép, tổng bao có ít lá bắc hẹp, cuống hoa dài 7-12vm, dài hơn lá. Quả dài 2-5mm, có dìa mỏng.

cây xà sàng

B. Phân bố, thu hái và chế biến

Mọc hoang ở những nơi đất trống trong nước ta. Thu hái vào 6-8 là thời gian quả chín. Nhổ hay cắt cả cây về phơi khô, đập lấy quả, loại bỏ tạp chất, phơi lần nữa cho thật khô là được.

C.Thành phần hoá học

1. Tính dầu: Với tỷ lệ 1,3% có mùi hắc đặn biệt. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là chất L.pinen, camphen và bocnylisovalerianat.

2. Chất ostola tinh thể không màu có công thức C₁₅H₁₆O_3' đôk chảy 82⁰5-83⁰5.

3. Chất dầu màu đen xanh có thành phần chủ yếu là 92,66% axit béo không no, 4,56% axit béo no và 0,38% chát không xà phòng hoá được, 3,27% glyxerin.

D. Công dụng và liều dùng

Tính vị theo đông y: Vị cay đắng, tính bình, hơi có độc, vào hai kinh thận và cam tiêu. Tác dụng cương dương, ích thận tử phong táo thâps, dùng chữa liệt dương, bộ phận sinh dục ẩm ngứa, phụ nữ lạnh tử cung, không có con, khí hư, xích bạch đới.

Liều dùng 4-12g dưới dạng thuốc sắc uông riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.